Skrzynia z...?

Wczesne książki Stephena Kinga należą do moich ulubionych i mają swoje stałe miejsce na półkach. Uwielbiam opowieści o nienazwanym, tajemniczym, pojawiającym się w życiu bohaterów zupełnie znienacka, niezależnie od ich woli. Na pewno nie jestem jedyna, skoro rekordy popularności bije chociażby Stranger things, nic zatem dziwnego, że książek w tym klimacie powstaje całkiem sporo.

Jedną z nich jest Skrzynia ofiarna Stewarta Martina, która wkrótce ukaże się nakładem wydawnictwa YA! (premiera 18 września). Opowiada o losach paczki nastolatków, przypadkowo połączonych podczas nudnego lata na ich wyspie i o tym, czego mieli nieszczęście dotknąć. To tytułowa skrzynia, pojawiająca się nagle w lesie, obdarzona czymś na kształt własnej woli i mocy magicznej – potrafi wszak przekazać swoją „instrukcję obsługi” we śnie… Ze skrzynią postępuje się bardzo prosto: należy złożyć w jej przepadzistym wnętrzu swój „skarb”, czy może raczej „ofiarę”, a następnie przestrzegać trzech reguł.

Nigdy nie wracaj do skrzyni samotnie.

Nigdy nie otwieraj jej po zmroku.

Nigdy nie zabieraj z niej swojej ofiary.

Kilka lat później wychodzi na jaw, że ktoś z grupy złamał zasady gry. Nagle zaczynają dziać się rzeczy straszne, ale powiązane w pewien sposób ze znaczeniem złożonych do skrzyni przedmiotów. Początkowo nieufni względem siebie nastolatkowie rozpoczynają śledztwo, szybko przeradzające się w walkę o przetrwanie.

Jak łatwo się jednak domyślić, oprócz „tajemnicy” będziemy mieli także do czynienia z problemami nastolatków, ich codziennymi zmaganiami nie tylko przecież z nienazwanym, ale i szkolnymi prześladowcami czy codziennymi obowiązkami. Te fragmenty książki nie są wprawdzie zbyt obszerne, ale umiejętnie i szybko nakreślają konflikt „kujon vs. reszta klasy” (tylko taki… trochę niewykorzystany)… Jednocześnie przekonujemy się, że nic nie jest po prostu czarno-białe, że przynależność do szkolnej paczki takiej czy innej niekoniecznie może być spowodowana chęcią zaimponowania czy prostym „byciem tym złym”. Dobre obserwacje i nic dziwnego, skoro autor także należy do radosnego grona „noszących oświaty kaganiec”…

W "Skrzyni ofiarnej" będzie też lisek... Niestety.

Szkoda tylko, że właśnie to obyczajowe tło stanowi najsilniejszą część książki – psychika nastolatków rozpisana ze znajomością tematu, odpowiedzialność lub jej brak, codzienne problemy i utrapienia… I nie, nie byłoby to w żadnym przypadku wadą powieści, gdyby… właśnie, gdybyśmy mieli do czynienia z kolejną obyczajówką (które też lubię). Ale tutaj tematy obyczajowe splatają się z wątkiem horrorowym, a ten drugi… zwyczajnie nie daje rady.

Chociaż na początku książki wydaje się, że klimat rzeczywiście przypomina wczesnego Kinga, tak jednak po jakimś czasie przechodzi raczej w Clive’a Barkera. Wiem, że nastoletni czytelnik (a to raczej do niego skierowana jest ta pozycja) lubi sceny krwawe, ale w pewnym momencie wszystko sprowadza się właściwie do nagromadzenia monstrów i kolejnych makabrycznych opisów (mimo wszystko chyba jednak za ostrych dla tej grupy wiekowej), a nie do zagadki i próby jej rozwiązania. Zresztą, sposób na powstrzymanie rozprzestrzeniających się po wyspie stworów podano dosyć bezpośrednio, co też rozczarowuje i trąci lekko dydaktyką (co znowu nie dziwi, znając zawód autora).

Mam ze Skrzynią ofiarną pewien problem, który czasem określam na tym blogu jako Dylemat Teściowa-Nowy samochód-Rzeka: mieszane uczucia. Nastawiłam się na horror z elementami obyczajowymi i teoretycznie to dostałam, tylko podane w inny sposób niż można się tego spodziewać po opisie na okładce. Daleko tej pozycji do subtelnych horrorów Kinga, a szkoda, bo potencjał był. Podejrzewam jednak, że młodszemu czytelnikowi może się spodobać, co więcej, łatwo będzie mu się utożsamić z którymkolwiek z głównych bohaterów – są zarysowani w taki sposób, że wiemy o nich tylko najważniejsze, resztę możemy sobie dośpiewać, co czyni ich łatwiejszymi do zrozumienia dla nastolatków (i nie jest to zarzut, a komplement!). Jednak jeśli czytelnik szuka drugiego dna, czegoś więcej, tutaj tego nie znajdzie, bo morał podany jest wprost. Znowu, dla jednych może to być zaleta, dla innych wada.

W pewnym sensie mam wrażenie, że wrześniowa premiera książki jest w jakiś sposób spóźniona, bo Skrzynia ofiarna to raczej lektura na wakacje – czy to dla młodego, czy dla starszego czytelnika. A wszyscy wiemy, że do książek w naszej walizce mamy nieco inne nastawienie… Zazwyczaj są czytadełkiem, sposobem na miłe spędzenie czasu, a chyba tak najłatwiej określić tę pozycję. Ciekawa jestem, czy Wam się spodoba…

Stewart Martin, Skrzynia ofiarna, tłum. H. Skowron, wyd. YA!, Warszawa 2019.

Dziękuję wydawnictwu za udostępnienie egzemplarza recenzenckiego!